SÜRDÜRÜLEBİLİR ŞEHİRLER 1

Sürdürülebilirlik kavramları son yarım yüzyılda sıklıkla duyduğumuz kavramlar arasındadır. Özellikle 1970’li yıllarda karşımıza çıkan enerji kriziyle birlikte anlaşıldı ki, petrol ve türevleri sonsuz değildir. Her yıl düzenli olarak rezervlerin durumu yayınlanmaktadır. Buna göre 2050’li yıllarda petrolün biteceği tahmin edilmektedir. Buna istinaden yeni enerji kaynakları araştırılmakta ve yeni teknolojiler ile araç ve gereçler revizyona uğramaktadır. Ancak Sürdürülebilirlik kavramı sadece enerjide gündeme gelse de son yıllarda akademik çalışmalar gösteriyor ki, şehirlerinde sürdürülebilir olması gerekiyor. Kavramsal olarak kendisini üretmesi söz konusu değildir. Şehrin kendi dinamiklerinde sürekliliği sağlamalıdır. Belki tüm enerjisini kendi üretemeyebilir. Ancak yürürlükte olan kanun, yönetmelik ve standartlar ile şehirler oluşturmalıyız. Ülkemizde nüfus artışı yüzde 1 civarındadır. Buna göre çok yoğun göç alan kentlerin varlığı söz konusu ise bunun sebepleri incelenmelidir. Göçün geldiği bölgede gerekli şartlar oluşturulmalı ve bölgelerinde kalmaları sağlanmalıdır. Çerkezköy örneğine baktığımızda iş nedeniyle gelindiği anlaşılmaktadır. Oradaki nüfusu oldukları bölgede tutacak fabrikaların yapılması elzemdir. Organize sanayi bölgelerinin kurulmasını herkes ister. Ancak bilinçsiz çarpık kentleşmenin de önüne geçmemiz gereklidir. Son yıllardaki teknolojik gelişmeler, sanayinin hızla gelişmesi, sık yaşanan yer değişimler (göçler) nedeniyle bilinçsiz konut üretimleriyle konutlardaki enerji tüketimleri giderek artmıştır.

Sürdürülebilir binalar, sürdürülebilir şehirleri inşa edeceğinden bu hassas konu üzerinde durulmalıdır. Ayrışmalar ve geri dönüşümler hane halkından başlayıp halkalar şeklinde şehrini inşa edecektir. Üzerinde fazla durmayacağımız enerji konusunda bireyden başlarsak. Tüketim için aldığımız ürünlerin artıklarını ya da kendisine ihtiyacımız bittiğinde geri dönüş birimlerine atarak sıfır atık propagandasına başlamış oluyoruz. Binalarımızda yenilenebilir enerji veya geri dönüşüm tesisleri ile tükettiğimiz enerjinin en azından bir kısmını geri üreterek katkı sağlayabiliriz. Binaları ve yapıları oluşturan şehirlerin oluşumunda sürdürülebilirliğini örneklerle ifade edeceğiz.

Sürdürülebilir ve yaşanabilir şehirlerin oluşması için elzem olan konu doğal kaynakların ve nitelikli tarım arazilerin korunması gereklidir. Şehir içinde ve dışındaki donatıların yeterli miktarda olması gerekmektedir. Yapı yoğunluğunun sınırlandırılmalıdır. Kalite yaşam için sosyal donatıların ağlarlar birbirlerini bağlanmalıdır. Çevre ne kadar kaliteli olursa insan psikolojik olarak da sağlıklı olacaktır.

Şehrin kalitesini etkileyen faktörler; Otopark Alanları, Altüst Geçitler, Toplu Taşıma Ağları, Yaya ve sirkülasyon Alanları, Trafik Gürültüsü, Dinlenme Alanları, Çocuk & Oyun Parkı, Dokunsal Alanlar, Bisiklet Yolları, Yeşil Alanlar, Çevre Kirliliği, Çöplerin Toplanması vb. birçok faktöre bağlıdır. Bu faktörler çevresel ve kültürel özelliklerine göre farklılık da gösterebilir.

Kentler bazı detaylara dikkat edilerek daha kaliteli ve sağlıklı marka şehirler yapmak mümkündür.

-Merkezlerin ve meydanların sınırlarını genişletmek ve yaşayan nüfusun yoğunluğunu azaltmak

-Su kullanımında israfın önüne geçilecek yöntemlerin tercih ve teşvik edilmesi

-Ağaç ekiminin yaygınlaştırılması

-Meydanları yayalaştırarak yaya hareketliliğini arttırmak

-Yenilenebilir enerji kullanımını teşvik etmek

-Toplu taşıma ağına talebin artmasını sağlamak

Sürdürülebilirliğini arttırmak şehirlerin gelişimini örnekler destekleyelim.

Şehirlerin çok nüfus alması ya da kaybetmesi o şehrin sürdürülebilirliğine engel bir durum değildir. Kentlerin ve hatta kırsalların akıllı ve planlı çözümlerle uzun vadeli her türlü farklılıklara hazır olmalıdır. Aşağıdaki şekil gösteriyor ki, köyden kente geçiş sağlandıkça sosyal donatılarında aynı orada artması gerekmektedir. İkinci örnek sağdaki resim planlı olarak şehrin zamanla büyümesi durumunda büyüme alanlarını yani mahallelerini göstermektedir. Sağdaki resimde ülkemizin neredeyse birçok bölgesinde olduğu gibi yayılı yerleşmeyi göstermektedir. Gelişigüzel yayılım sağlayan mahallelere sosyal donatılar kağıt ortamında olacaktır. Çünkü kanunlar gereği planlarda en az donatı alanları gösterilmesi mecburidir. Ancak bunun şehrin her yerine gelişigüzel imara açılmalar doğaya saygısızlıktır. Çok zor değil herkes yaşadığı şehirlere şöyle bir göz atsın. Daha kolay yöntemi de uydu görüntülerine bakabilirsiniz. Her yapı adasında 1 ya da 2 tane bina mevcuttur. Bunların her biri için alt yapı, üst yapı, sosyal donatıları ve hizmetlerin gitmesi gerekecektir. Ekonomik olarak mümkün olmadığından muhakkak ve ya da eksik ya da hiç gitmeyecektir. Çerkezköy ölçeğinde uç mahallelerimize baktığımızda su varsa kanalizasyon yok, elektrik varsa telefon yok, alt yapı natamam diye yolu yok, üst yapısının birazı varsa çoğunun olmadığını görüyoruz. Aradan geçen 20-30 yıl sonra bakıyoruz tüm altyapı ve üstyapı tamamlanmış ama bunların da ekonomik ömürleri tamamlandığından sil baştan bir daha yapılmaya çalışılıyor. Bu durum gösteriyor ki, ekonomik olarak da sürdürülebilir olmadığının kanaatidir.

Sonuç olarak sürdürülebilir şehirler için önce sınırları daraltılmalı, yapı ada yoğunlukları sınırlandırılmalı, nüfusa eklenen göre yapı adaları imara açılmalıdır. Belki de şehrin nüfusu hiç artmayacaktır. Düşünün ki, kente 1 km uzak bir bina var. Çevresindeki yapılaşma da henüz başlamış olduğu kabul edelim. Buraya verilecek hizmetin eşdeğerini yakındaki bir adanın tamamına vermeye eş değer olduğu düşünüldüğünde, yapılan yanlış görülecektir. Yani sosyal donatı ve hizmetler dengeli dağılımının sağlanması gerekmektedir.  Sürdürülebilir kentleşmeye geçişte kısa ve uzun vadeli planlar yapılmalıdır. Sağlıklı bireyler sağlıklı kentlerde oluşturur. Bireylerin refah seviyenin artırılması için yerel yönetimlerin yeşil doku ve sosyal ağları kesintisiz sağlayacak çalışmalar ve planlamalar yapmalıdır.